FORUM HOMILETYCZNE

Pielgrzymi nadziei

01/11/24
Publikujemy fragment Wprowadzenia do Zeszytu homiletycznego, który jest częścią Programu duszpasterskiego Kościoła w Polsce na rok 2024/2025, opracowanego przez Komisję Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski. Za zgodą Komisji Duszpasterstwa KEP, tak jak w latach ubiegłych, homilie na niedziele i święta będziemy poprzedzać fragmentami sugestii programowych zaczerpniętymi z Zeszytu homiletycznego.

Program duszpasterski Kościoła katolickiego w Polsce na rok 2024/2025. Opole 2024

Komisja Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski
 
Zeszyt homiletyczny (fragmenty)
1. Założenia ogólne
  • Uwzględnienie natury i funkcji homilii
Tematyczne programowanie przepowiadania homilijnego winno uwzględniać to, czym homilia jest ze swej natury. Przypomnijmy zatem, że homilia nie jest lekcją katechezy na temat niewypływający z tekstów świętych, nie jest jej prostym wyjaśnieniem czytań mszalnych bez odniesienia do życia ludzkiego i liturgii, nie jest jedynie pogadanką na temat ludzkich problemów. Homilia ze swej natury jest aktem liturgicznym, polegającym na wejściu w słowo Boże w ramach danej celebracji, czyli na włączeniu wiernych w zbawcze misterium Chrystusa objawione w tekstach świętych i aktualizujące się w liturgii. Homilia włącza wiernych w historię zbawienia uobecniającą się in actu w liturgii, uświadamiając im jednocześnie, że historia ta ma swe przedłużenie w ich codziennym życiu. Homilia jest na usługach Kościoła, który w ciągu roku liturgicznego „otwiera bogactwo zbawczych czynów i zasług swojego Pana, tak że one uobecniają się niejako w każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawienia” (KL 102). Celem homilii jest zatem przygotowanie, ożywienie i dopełnienie celebracji liturgicznej oraz przedłużenie jej skuteczności w życiu chrześcijańskim.
 
b) Uwzględnienie teologii roku jubileuszowego oraz założeń zawartych w jego haśle: „Pielgrzymi nadziei” 
(…) Stałą cechą Bożego działania w akcji sakramentalnej jest zbawienie człowieka, a tym samym odnowienie przymierza z Nim. Można powiedzieć zatem, że cały rok liturgiczny może być przeżywany w duchu jubileuszowego „roku łaski Pana” (Łk 4,19). (…) W liturgii Bóg podsyca chrześcijańską nadzieję, odnawiając człowieka i formując go na wzór swego Syna. Tym samym Bóg rodzi uczestnika liturgii do nowego życia, skłania go do pełnienia dobrych czynów, które budzą nadzieję w nim i rozpalają ją w świecie. (…)
 
c) Uwzględnienie pedagogii, z jaką Kościół czyta i interpretuje słowo Boże w różnych okresach roku liturgicznego
Wszelkie tematyczne programowanie homilii należy wkomponować w wymowę tekstów świętych, które na przestrzeni roku liturgicznego przedstawiają panoramę całego słowa Bożego. Przez obfitość czytań biblijnych otrzymujemy możliwość prawdziwej formacji chrystocentrycznej oraz uczenia wiary w sposób misteryjny i życiowy. Pedagogia, z jaką Kościół odczytuje słowo Boże w roku liturgicznym, przejawia się w takim, a nie innym zestawie czytań mszalnych. Widać to zwłaszcza w okresach o szczególnym znaczeniu, kiedy to teksty lekcjonarza łączą się ze sobą tematycznie, wyrażając w ten sposób teologię i duchowość danego okresu. (…) [W przepowiadaniu homiletycznym powinna być – red.] wzięta pod uwagę specyfika właściwa dla teologii św. Łukasza, którego ewangelię proklamuje się w tym roku liturgicznym. Jak przypomina Dyrektorium homiletyczne, „nauka właściwa Ewangelii Łukaszowej dotyczy przede wszystkim łagodności i gotowości do przebaczenia, które znamionowały działalność Chrystusa” (nr 145). Motywem przewodnim trzeciej Ewangelii jest Dobra Nowina o miłosierdziu. Polecenie Jezusa: „Bądźcie miłosierni, jak miłosierny jest wasz Ojciec” (Łk 6,36) rozbrzmiewa we wszystkich Jego słowach i czynach. Boża miłość staje się zasadą życia Jezusa jako Syna Ojca i staje się dla wszystkich braci źródłem nowego istnienia, które zwycięża wszelkie zło. Motyw miłosierdzia „przewija się przez wiele niedziel i niesie dla nas ostrzeżenie, kiedy zbieramy się na celebrowanie Eucharystii: otrzymujemy obfitość miłosierdzia Chrystusa i bez żadnych ograniczeń powinniśmy się nim dzielić z innymi” (Dyrektorium homiletyczne, nr 145). Łukasz jest także ewangelistą zbawienia w historii (Jezus jest Panem dziejów). Dlatego w przepowiadaniu powinno się także ukazywać aktualizacyjny i soteriologiczny wymiar misteriów Jezusa. Posłudze homilijnej powinno przyświecać Łukaszowe zdanie: „Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli” (Łk 4,21).
 
2. Cele szczegółowe
Program przepowiadania homilijnego wierny będzie założeniom ukazanym w punkcie pierwszym niniejszego wprowadzenia. Treść propozycji na każdą celebrację odpowiadać będzie czterem podstawowym celom: podsycanie nadziei, uzasadnianie i wyjaśnianie nadziei, wezwanie do dawania świadectwa nadziei, prowadzenie do doświadczenia nadziei w celebracji liturgicznej. Cztery wspomniane cele wyrażone będą w czterech częściach każdej propozycji: kerygmat, didaskalia, pareneza, mistagogia. (…)
 
a) Kerygmat – podsycanie nadziei
Kerygmat w homilii jest ogłoszeniem zbawczych dzieł Boga, które zostały ukazane w słowie Bożym i znalazły wypełnienie w misterium Chrystusa (por. KL 35,2). Biorąc pod uwagę kontekst liturgii, w której uobecnia się i działa misterium Chrystusa, chodzi o ogłoszenie tego, w jaki sposób wierni zostają upodobnieni do Chrystusa w jakimś aspekcie Jego misterium.  Aspekt ten wydobywamy ze słowa Bożego, dokonując syntezy czytań mszalnych. W tym momencie homilii zwiastujemy więc łaskę danej celebracji. Tym samym wpisujemy się w charakter roku jubileuszowego, który jest czasem duchowego wyzwolenia człowieka. W „tu i teraz” liturgii Chrystus działa w duchu roku jubileuszowego, uwalniając jej uczestników z problemów o charakterze obiektywnym, emocjonalnym, filozoficznym czy moralnym (grzech).
Bóg, który mocą Ducha Świętego w liturgii upodabnia nas do swego Syna, to podstawa i źródło chrześcijańskiej nadziei. Nadzieja bowiem – jak stwierdza Benedykt XVI – jest zbawieniem i bierze się ze spotkania z Chrystusem. Przez „poznanie” takiej nadziei czujemy się odkupieni (por. Spe salvi, nr 3).  Homilia może podsycać nadzieję, ponieważ wyrasta z przekonania, że „spotkanie z tym Bogiem, który w Chrystusie objawił nam swoje oblicze i otworzył swe serce, może być również dla nas nie tylko «informujące», ale także «sprawcze», czyli może tak przemieniać nasze życie, abyśmy czuli się odkupieni” (Spe salvi, nr 4).
 
 
 
b) Didaskalia – uzasadnianie nadziei (por. 1 P 3,5)
W tym punkcie opisywany jest problem, z którego Chrystus wyzwala wiernych. Chodzi o ukazanie głębi tego problemu i jego znaczenia dla codziennej egzystencji. Tym samym pomagamy wiernym postawić sobie ważne pytania dotyczące ich życia oraz zrozumieć, kim jest człowiek i jaka jest jego rola w świecie. Mówiąc o trudnościach życia ludzkiego, wskazywać się będzie chociażby któryś z objawów gaśnięcia nadziei, o których mówi Jan Paweł II w adhortacji Ecclesia in Europa.
Jednocześnie w tym punkcie nastąpi krótkie wyjaśnienie kerygmatu, czyli tego, w jaki sposób w Chrystusie Bóg objawił nam nowego człowieka, w jaki sposób nas odkupił. W celu głębszego zrozumienia kerygmatu zostanie przypomniana synteza czytań mszalnych, bądź wyjaśni się najważniejsze słowa Pisma Świętego, kontekst biblijny czy też nawiąże się do jakiegoś aspektu teologii biblijnej. Niekiedy pojawi się tu także odniesienie do Katechizmu Kościoła katolickiego oraz do dokumentów Kościoła, które ukazały się po publikacji Katechizmu. Katechizm jest wielce użytecznym narzędziem w uzasadnianiu naszej nadziei. W nim bowiem – jak podkreśla Benedykt XVI – „staje się widoczne bogactwo nauczania, które Kościół przyjął, zachował i przedstawiał na przestrzeni dwóch tysiącleci swej historii. Od Pisma Świętego po ojców Kościoła, od mistrzów teologii po świętych, którzy żyli na przestrzeni wieków, Katechizm stanowi trwały zapis wielu sposobów, w jakie Kościół medytował nad wiarą i rozwijał nauczanie, aby dać wiernym pewność w ich życiu wiary” (Porta fidei, nr 11).
 
c) Pareneza – wezwanie do dawania świadectwa nadziei
W tej części propozycji zostanie wskazane, jak przyjęcie prawdy zbawczej (kerygmatu) ma objawić się w konkrecie ludzkiej egzystencji. Ten punkt ma także za cel zmotywować słuchaczy do życia według słowa Bożego. Konkret chrześcijańskiego świadectwa ukazany jest w tekstach świętych danej celebracji lub w Katechizmie, który nawiązuje do tematu danej celebracji. Szczególny akcent położony będzie na wezwania właściwe dla obecnego roku jubileuszowego, jak: postawa nadziei, którą Benedykt XVI definiuje jako „pewność, że na przekór wszelkim niepowodzeniom moje życie osobiste oraz cała historia są pod opieką niezniszczalnej mocy Miłości, i dzięki niej i dla niej mają sens i wartość – tylko taka nadzieja może w tym przypadku dodać jeszcze odwagi, by działać i iść naprzód” (Spe salvi, nr 35); nawrócenie ku Bogu, ponieważ „kto nie zna Boga, chociaż miałby wielorakie nadzieje, w gruncie rzeczy nie ma nadziei, wielkiej nadziei, która podtrzymuje całe życie (por. Ef 2,12)” (Spe salvi, nr 27); każde prawe działanie człowieka, które „jest czynną nadzieją” (Spe salvi, nr 36), czyli takie postawy, jak: przebaczenie, pojednanie, zapobieganie „cierpieniom niewinnych, uśmierzanie bólu, pomaganie w przezwyciężeniu cierpień psychicznych” (por. Spe salvi, nr 36), miłosierdzie wobec ubogich, uchodźców i uciskanych, sprawiedliwość społeczna, troska o integralny rozwój człowieka, dbanie o środowisko naturalne; akceptacja własnego cierpienia i dojrzewanie w nim (por. Spe salvi, nr 36); nadzieja życia wiecznego; karmienie nadziei przez słuchanie słowa Bożego, udział w życiu sakramentalnym i stałą modlitwę, która jest „szkołą nadziei” (por. Spe salvi, nr 33); „ukazywanie Kościoła jako wspólnoty bardziej synodalnej i misyjnej” – „jako wspólnoty uczniów posłanych i będących w drodze”; „budowanie wspólnoty zaufania wewnątrz Kościoła oraz w wymiarze społecznym i narodowym”; „podkreślanie znaczenia jedności wyznawców Chrystusa [działania ekumeniczne]”.
 
d) Mistagogia – wskazanie na liturgię jako przestrzeń doświadczenia nadziei
Mistagogia ma doprowadzić słuchaczy do zjednoczenia z Bogiem obecnym w liturgii, aby od Niego mogli zaczerpnąć mocy do realizacji wezwania ukazanego w parenezie. Celem tego punktu będzie doprowadzenie wiernych do udziału w łasce zawartej w tym misterium, aby mogli ją potem w sposób moralny i ascetyczny wyrazić w swoim życiu. Aby życie z nadziei stało się udziałem wiernych, muszą oni zwrócić do liturgii, w której „Chrystus jest obecny, działa i nadal buduje swój Kościół. Bez liturgii i sakramentów wyznanie wiary nie byłoby skuteczne, gdyż brakowałoby mu łaski, która wspiera świadectwo chrześcijan. Podobnie, nauczanie Katechizmu na temat życia moralnego nabiera swego pełnego znaczenia, jeżeli powiązane jest z wiarą, liturgią i modlitwą” (Porta fidei, nr 11). W ten sposób w homilii zachowuje się zasadę pierwszeństwa łaski, o której Jan Paweł II pisał następująco: „Istnieje pewna pokusa, która od zawsze zagraża życiu duchowemu każdego człowieka, a także działalności duszpasterskiej: jest nią przekonanie, że rezultaty zależą od naszej zdolności działania i planowania. To prawda, że Pan Bóg oczekuje od nas konkretnej współpracy z Jego łaską, a zatem wzywa nas, byśmy w służbie Jego Królestwu wykorzystywali wszystkie zasoby naszej inteligencji i zdolności działania. Biada jednak, gdybyśmy zapomnieli, że bez Chrystusa «nic nie możemy uczynić» (por. J 15,5)” (Novo millennio ineunte, nr 38).
 
Dzięki niej „Bibliotekę Kaznodziejską” będziesz otrzymywał regularnie, w specjalnej cenie i z bezpłatną wysyłką! Sprawdź, jakie dodatkowe korzyści przygotowaliśmy dla Prenumeratorów.